برجام1400 یک بستر و دو رؤیا - وبلاگ نام تو

به گزارش وبلاگ نام تو، صادق زیباکلام. استاد دانشگاه تهران در شرق نوشت: نه ایران خیلی صریح و قاطع گفته است که به دنبال برجام 1400 نیست و نه آمریکا. برعکس و دست کم بسیاری از چهره ها و دست اندرکاران میانه روتر هر دو کشور از مذاکرات و حصول توافق استقبال می کنند. منتها هر کدام به دنبال تحقق رؤیا های خود از مذاکرات و رسیدن به توافق هستند.

ایران خواهان دستیابی به بخشی از طلب های بلوکه شده اش از پنج کشور ژاپن، کره جنوبی، چین، هند و عراق است که به واسطه تحریم های آمریکا این کشور ها نمی توانند بدهی هایشان را به ایران پرداخت کنند. تخمین زده می شود که حساب های بلوکه شده بالغ بر 30 میلیارد دلار می شوند که حتی آزادشدن بخشی از آن ها هم در شرایط فعلی باعث تکانی جدی در اقتصاد تقریبا متوقف شده کشور خواهد شد. ایران امیدوار است که با بخشی از حساب های بلوکه شده اش بتواند واکسن و یک سری دارو ها و تجهیزات پزشکی به شدت مورد نیاز کشور را خریداری کند. در مرحله بعدی ایران انتظار دارد برجام 1400 منجر به برداشته شدن تحریم ها، امکان ازسرگیری تجارت آزاد و بالاخره ازسرگیری صادرات نفت خام شود. انتظارات غربی ها را می توان به دو بخش هسته ای و غیرهسته ای تقسیم کرد. در بخش هسته ای تکلیف روشن است. انتظارات غربی ها کم و بیش محدود می شود به همان محدودیت ها و توافقات برجام 94 که خلاصه اش آن بود که فعالیت های هسته ای ایران کنترل شده و زیر نظر آژانس باید انجام شود. ایران هم آن را در اساس پذیرفته بود.

اما مشکل در انتظارات جدید واشنگتن و اروپایی هاست. انتظاراتی که در توافق برجام 94 نیامده بودند.

این انتظارات عبارت اند از: برنامه های موشکی، حضور به روایت غربی ها نظامی و به روایت جمهوری اسلامی مستشاری ایران در کشور های دیگر و بالاخره روشن شدن تکلیف دو تابعیتی ها. البته ممکن است ذکری هم در این میان از بهبود شرایط حقوق بشر در ایران به میان آید. پاسخ ایران به فهرست انتظارات غربی ها آن بوده که ایران صرفا حاضر است فعالیت های هسته ای اش محدود شود به چارچوب برجام 94 و انتظارات دیگر غربی ها همچون برنامه های موشکی و... را خارج از چارچوب برجام می داند. یک دلیل اینکه این انتظارات در برجام قبلی نیامده بودند، آن بود که واشنگتن برجام را یک نقطه عطف در روابط میان ایران و غرب بعد از انقلاب تصور می کرد و امیدوار بود یا انتظار داشت که توافق هسته ای در حقیقت سرآغاز تنش زدایی میان ایران و غرب باشد. دست کم اوباما و برخی همکارانش چنین تصویر و تصوراتی داشتند و البته آن تصورات صرفا محدود به آمریکایی ها نمی شد. ده ها شرکت بزرگ بین المللی غربی بالاخص در بخش انرژی به دنبال برجام راهی ایران شدند. اما همه آن انتظارات تصوراتی بیشتر نبود. آن قدر ها طول نکشید که آشکار شد تنش زدایی مورد انتظار غرب تصوراتی بیشتر نبوده و ایران همچنان پایبند و مصر بر تداوم سیاست هایش است. به عبارت دیگر، برجام که برای غربی ها نوید یک دوران جدید با ایران را پدید آورده بود، به تدریج معلوم شد رؤیایی بیش نبوده و همکاری ایران با غرب فقط محدود می شد به مسائل هسته ای و هیچ مورد دیگری را دربر نمی گرفت.

آنچه مسلم است غربی ها در برجام 1400، از برجام 94 درس هایی گرفته و باتجربه تر شده اند و این بار توافق هسته ای را طلیعه یک دوران جدید با ایران تصور نخواهند کرد. در نتیجه بعد از عبور از مرحله اولیه برجام 1400 که منجر به آزادسازی بخشی از دارایی های بلوکه شده ایران و برداشته شدن برخی از تحریم ها و متقابلا بازگشت فعالیت های هسته ای ایران به چارچوب برجام 94 خواهد شد، غربی ها خواهان تداوم مذاکرات درباره برنامه های موشکی ایران و سایر خواسته هایشان خواهند شد.

امری که ایران عجالتا به آن ها نه گفته است. اما پرسش اساسی آن است که آیا سیاست تنش با غرب همچنان قرار است در آینده زیربنای سیاست خارجی ایران را تشکیل دهد؟