پیش بینی وزارت علوم از شرایط دانشگاه ها در مهرماه - وبلاگ نام تو

به گزارش وبلاگ نام تو، دکتر محمدرضا آهنچیان ضمن بیان این مطلب گزارشی از عملکرد آموزشی دانشگاه ها در شرایط شیوع کرونا ویروس ارائه داد و اظهار کرد: در حال تهیه گزارشی از تعداد دانشجویان تحت پوشش آموزش مجازی و تعداد استادانی که در این زمینه همکاری می کنند، هستیم؛ چرا که ارائه آمار دقیق و قطعی از همه دانشگاه های کشور در این زمینه، نیازمند این ارزیابی است؛ اما به طور کلی حدود 90 درصد آموزش های دانشگاهی به سمت آموزش های مجازی حرکت کردند. این بدان معنی نیست که بگوییم 90 درصد دانشجویان تحت پوشش این آموزش ها قرار گرفته اند، بلکه اجرای برنامه ها و کلاس های آموزشی به سمت مجازی شدن حرکت کرده است.

وی در مصاحبه با ایسنا با اشاره به این که ارائه آموزش های دانشگاهی به صورت مجازی در همه کشور های دنیا در حال اجرا است، شرح داد: ممکن است درصد مشارکت و سطح پوشش در همه نقاط کشور و همه دانشگاه ها یکسان نباشد؛ در بعضی استان ها و شهر ها درصد مشارکت در این آموزش ها بالا نیست.

به گفته مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، به دلیل اینکه یک طرف آموزش های مجازی دانشجویانی هستند که باید مشارکت داشته باشند، بنابراین ممکن است در مواردی به دلیل مسائلی نظیر عدم دسترسی به ساختار های مجازی و اینترنت، دسترسی دانشجویان به امکانات لازم برای این آموزش ها محدود باشد، البته در برگزاری کلاس های متعارف و حضوری نیز ممکن است در بعضی کلاس ها همه دانشجویان قادر به شرکت در کلاس نباشند، اما با وجود چند دانشجوی غایب، کلاس لغو نمی شود.

ارائه آمار 90 درصدی آموزش های مجازی دانشگاه ها

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم خاطر نشان کرد: ارائه آمار 90 درصدی آموزش های مجازی دانشگاه ها بر حسب اظهارات دانشگاه ها اعلام می شود. در واقع هنوز خود وزارت علوم زمان کافی برای راستی آزمایی در این زمینه نداشته است.

شرایط آموزش مجازی در دانشگاه های کوچک

وی در مورد شرایط دانشگاه های کوچک کشور برای ارائه آموزش های مجازی نیز تاکید کرد: با توجه به این که بخش عمده ای از آموزش های مجازی به زیرساخت های ارتباطی و فناوری مربوط می شود، بنابراین در چنین مواقعی اگر دانشجویی در محل ها یا نقاطی از کشور قرار گرفته باشد که دسترسی او به اینترنت محدود و یا قطع باشد، به آموزش مجازی دسترسی نخواهد داشت، در این صورت آموزش عالی نیز نمی تواند مدعی باشد که می تواند این دانشجویان را در کلاس های آموزشی حاضر کند. به همین جهت اگر امکانات ارتباطی در بعضی مناطق کشور وجود نداشته باشد، دانشجویان می توانند مسائل و عدم دسترسی به آموزش های مجازی را به دانشگاه ها اطلاع دهند و درخواست کنند که به صورت های دیگری تحصیل خود را ادامه دهند.

به گفته آهنچیان، در حال حاضر دانشگاه هایی که زیر ساخت های الکترونیکی آن ها برای برقراری آموزش های برخط کامل نیست، دوره سختتری را طی می کنند، اما شرایط فعلی فرصتی است که همه دانشگاه ها بتوانند زیرساخت های الکترونیکی خود را تقویت کنند؛ اگر چه شاهد هستیم تکاپوی جدی و در همه دانشگاه های کشور به منظور حرکت در آموزش های مجازی اجرا شده و کوشش می کنیم در این زمینه اگر نقصی هم از طرف دانشگاه باشد، رفع شود.

جزییات و شرایط حذف ترم

آهنچیان در مورد سیاست وزارت علوم برای تصمیم گیری در مورد حذف ترم از سوی دانشجویان نیز گفت: اگر به دلیل شیوع کرونا ویروس دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی تعطیل شوند، آسیبی جدی متوجه کشور خواهد شد که جایگزین ندارد. در واقع اگر این مراکز تعطیل شوند چرخه عرضه و تقاضای تربیت نیروی انسانی و نیاز بازار کار مختل می شود. دانشجویانی که باید در مهرماه 1399 وارد دانشگاه شوند و پس از طی دوره تحصیل ظرف 4 یا 5 سال به عنوان دانش آموخته دانشگاهی یا نیروی ماهر وارد بازار کار کشور می شوند، با حذف نیم سال حتی اگرچه 6 ماه است، اما در واقع یک سال این چرخه با وقفه روبرو می شود؛ بنابراین وزارت علوم به هیچ عنوان تصمیم به حذف ترم ندارد. در واقع دانشجویانی که مایل هستند ترم تحصیلی برای کل دانشگاه و همه دانشجویان حذف شود، مانند این است که درخواست داشته باشند که گردش امور مملکت متوقف شود.

تبعات حذف ترم

به گفته وی، بر اساس عرف دنیای، آموزش عالی کشور ما نیز به هیچ عنوان متوقف نخواهد شد و نیم سال جاری تحصیلی ادامه پیدا خواهد کرد. در مقیاس دنیای بسیاری از کشور های پیشرو و مدعی که در گیر و دار این بحران هستند، آموزش مجازی را جایگزین و انتخاب کرده اند. در واقع اگر در این ترم تعدادی از دانشجویان فارغ التحصیل نشوند، مهر ماه با داوطلبان جدیدی روبرو می شویم که باید در چرخه همیشگی عرضه و تقاضا وارد دانشگاه شوند و در کنار کسانی قرار گیرند که به دلیل حذف ترم، دچار تعویق در فارغ التحصیلی شده اند. در این شرایط تعداد دانشجویان مازاد بر سقف امکانات دانشگاه، موحب اختلال در امور آموزشی و دانشجویی، فرهنگی و اجتماعی دانشگاه ها خواهد شد. علاوه بر این تعداد زیادی از فرزندان ما در آستانه ورود به دانشگاه هستند و زحمات چندین ساله خانواده ها و خودشان به دلیل تعویق شروع نیم سال و سال تحصیلی آینده به هدر خواهد رفت که به هیچ وجه منصفانه نیست.

آهنچیان تاکید کرد: در مجموع ما کوشش می کنیم که کیفیت آموزش در دانشگاه ها تضعیف نشود و اگر هم دانشجویان با ضعف نسبی آموزش دیده باشند، ما کوشش می کنیم که این آموزش ها با حداقل آسیب همراه باشد. در هر حال راه برای درخواست حذف ترم از سوی دانشجویانی که اضطرار پیدا کرده اند، بسته نیست و وزارت علوم تصمیم گیری برای درخواست حذف ترم دانشجویانی که دلیل موجهی برای این درخواست دارند را به دانشگاه ها واگذار کرده است.

مدیر کل دفتر برنامه ریزی وزارت علوم همچنین خاطر نشان کرد: ممکن است دانشجویی خود یا خانواده اش دچار حادثه یا ابتلا به بیماری کووید 19 شده باشد، در این صورت روشن است که با درخواست وی موافقت می شود. توصیه کلی ما به دانشگاه ها این است که برای ترم جاری بر مبنای مدارا با دانشجویانی که در معرض آسیب بوده اند، رفتار شود. اگر دانشجویی به غیر از دو دلیل یعنی ابتلای خود یا ابتلای اعضای خانواده وی به این ویروس درخواست حذف ترم تحصیلی کند، تقاضای وی در دانشگاه ها مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت تایید با درخواست وی موافقت می شود؛ همچنان که در موارد عادی و پیش از دوره مقابله با کرونا نیز دانشگاه ها تقاضای دانشجویان برای حذف ترم را مورد بررسی قرار می دهند؛ قاعدتا این درخواست ها در نیم سال جاری با انعطاف بیشتری صورت خواهد گرفت، چرا که شاهد تاثیرات منفی کرونا در خانواده ها هستیم.

چه کسانی در حذف ترم اولویت دارند

وی در ادامه شرح داد: دانشگاه ها در بررسی درخواست دانشجویان برای حذف ترم جاری محدود به دو شرط فوق نیستند، اگر دلایل موجه باشند، نتیجه درخواست مثبت خواهد بود؛ اما آن درخواست هایی که به آسیب های ناشی از کرونا مربوط شود، در اولویت قرار می گیرد.

آهنچیان ادامه داد: در حقیقت این که موافقت با درخواست دانشجویان برای حذف ترم جاری به معنی حذف سنوات از نیم سال تحصیلی باشد، بر عهده دانشگاه ها گذاشته شده است. در مورد درخواست دانشجویانی که به دلیل کرونا متقاضی حذف ترم هستند و در دانشگاه تایید می شود، به طور صد در صد، حذف بدون احتساب در سنوات تحصیلی در نظر گرفته می شود، اما اگر درخواست آن ها به آسیب ناشی از کرونا مربوط نباشد، این که درخواست حذف ترم بدون احتساب در سنوات تحصیل باشد، قابل بررسی است.

وی در ادامه تاکید کرد: این اطمینان به دانشجویان داده می شود که درخواست حذف ترم آن ها به صورت موردی و دقیق در دانشگاه ها بررسی خواهد شد و سیاست نهایی ما نیز این است که نهایت انعطاف را در مورد مقررات آموزشی برای ترم جاری اعمال کنیم.

شرایط آموزش دروس عملی

آهنچیان همچین در مورد شرایط ارائه آموزش دروس عملی نیز گفت: جنس آموزش های عملی دروس به هیچ عنوان یکسان نیست. بسیاری از دروس عملی در حقیقت لزوماً نیازمند ارائه در کارگاه ها و آزمایشگاه ها هستند. اما بعضی از واحد های عملی نیز وجود دارد که دانشجویان می توانند این نوع دروس را به صورت مشاهده و به صورت مجازی نیز آموزش ببینند. مثلا باز و بسته کردن یک ماشین یا وسیله مکانیکی که اغلب در دانشگاه های علمی - کاربردی و فنی حرفه ای انجام می شود، از طریق ضبط ویدوو و بارگذاری آن در سامانه، قابل آموزش است؛ بنابراین بعضی از دروس های عملی را می توانیم به صورت مجازی به دانشجویان ارائه دهیم؛ در حوزه هنر در بسیاری از کلاس های طراحی و مجسمه سازی امکان آموزش های عملی به صورت مجازی وجود دارد به شرطی که همراهی لازم بین مدرسان و دانشجویان هم وجود داشته باشد.

احتمال ادامه دار شدن کرونا در ترم آینده

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم تاکید کرد: دانشجویان باید بدانند ممکن است کرونا در نیم سال اول سال تحصیلی 1400-1399 نیز وجود داشته باشد. در حقیقت باید راهی را پیدا کنیم که این شرایط به آموزش لطمه ای نزند که داشتن خلاقیت استادان و همکاری دانشجویان در ارائه اثربخش آموزش های مجازی هم می تواند بسیار تاثیرگذار باشد. همچنان که در بعضی دانشگاه های معتبر در تراز دنیای، به دانشجویان گفته می شود به جای حضور در محیط و دریافت آموزش های عملی در کارگاه و آزمایشگاه ها، مقالات مرتبط در آن زمینه را مطالعه کنند و از آموخته های آن به عنوان یادگیری درس بهره ببرند.

آهنچیان تاکید کرد: اگر چه استاد این موضوع را درک می کند که خواندن مقاله توسط دانشجویان به جای آموزش عملی در فضای آزمایشگاهی و کارگاهی تاثیرگذاری لازم را ندارد و کیفیت پایین تری دارد، اما در نسبت بین بد و بدتر که حذف ترم یا حذف واحد است، این شرایط بهترین گزینه به شمار می رود. ضمن این که این شیوه در دانشگاه های دنیا انجام می شود، با این وجود بعضی دانشگاه های کشور اعلام کرده اند که بعضی از دروس عملی خود را در تابستان برگزار می کنند و نمره درس را در کارنامه ترم جاری دانشجو ثبت خواهند کرد. اما این انتظار از همه دانشگاه ها و برای همه دروس وجود ندارد. ضمن اینکه همه دانشجویان نیز به دلایل متعدد مایل به اجرای این روش نیستند.

نحوه محاسبه نمره خاتمه ترم/ثبت نمره ناتمام

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش وزارت علوم به نحوه نمره خاتمه ترم دانشجویان در نیم سال جاری اشاره کرد و گفت: اگر دانشجویان دروس کارگاهی، سمیناری و یا آزمایشگاهی دارند که نیازمند پیش بردن پروژه عملی هستند، نمره دانشجو در ترم جاری به عنوان ناتمام ثبت می شود و استاد اجازه دارد در نیم سال بعدی این نمره را ثبت و تایید نهایی کند. به دانشگاه ها توصیه می شود که نمره چنین واحد هایی را پس از تکمیل پروژه یا کار عملی با موافقت استاد درس تا ترم آینده ثبت و نهایی کنند. در این صورت دانشجو موظف است در نیم سال بعدی، این دروس را نیز مازاد بر واحد های اصلی که انتخاب کرده است، تکمیل کند. در این صورت نیز ارزشیابی به تشخیص استاد مبنی بر موفقیت دانشجو در گذراندن یا نگذراندن درس صورت می گیرد.

احتمالا آموزش حضوری نخواهیم داشت

وی اظهار کرد: تصمیم گیری درباره بازگشایی دانشگاه ها بر عهده ستاد ملی مقابله با کرونا است؛ اما بر اساس بعضی شواهد، در ترم جاری به جز دانشجویان دکتری و احیانا دانشجویان کارشناسی ارشد، آموزش به صورت حضوری نخواهیم داشت.

آهنچیان افزود: دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز تنها بعد از طی پروتکل های بهداشتی می توانند در دانشگاه ها و مراکز آزمایشگاهی حضور پیدا کنند، اما به دلیل این که هنوز شرایط همچنان عادی نشده است، کلاس ها بر آموزش های مجازی متمرکز هستند و دانشگاه ها آموزش حضوری نخواهند داشت.

وی خاطر نشان کرد: برای بازگشایی و آموزش حضوری دانشگاه ها دانشجو گاهی مجبور است که از شهر ها و مناطق مختلف به دانشگاه محل تحصیل خود مسافرت کند و در تعداد بالای این مسافرت ها، مراعات فاصله گذاری اجتماعی سخت خواهد شد. این موضوع برای دانشگاه های ما اهمیت محوری دارد که دانشجویان آن ها به دلیل حضور در کلاس های درس آسیب نبینند؛ بنابراین با اطمینان می توان گفت که برای عدم بازگشایی دانشگاه ها تصمیم قطعی گرفته نشده است؛ اما شواهد نشان می دهد که به جز در یک یا دو مقطع تحصیلی و در بعضی دانشگاه ها، برای ترم جاری آموزش حضوری نخواهیم داشت. اگر چه ما تابع تصمیماته ستاد ملی مبارزه با کرونا هستیم.

جزییات امتحانات ترکیبی

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش وزارت علوم در ادامه صحبت های خود در مورد جزییات امتحانات ترکیبی خاتمه ترم دانشجویان نیز گفت: فارغ از شرایط فعلی، تصور ما در سنجش آموخته های فراگیران این است که فقط از یک ابزار سنجشی استفاده نشود. مثلا ممکن است دانشجوی ما در آزمون شفاهی بهتر از آزمون چهارگزینه ای یا تشریحی عمل کند یا در آزمون تشریحی جوابگوی خوبی باشد. بر اساس این قاعده ما می توانیم بخشی از درس را به انجام پروژه و طرح های مطالعاتی اختصاص بدهیم تا دانشجویان ترکیبی از مسائل مبتنی بر کتاب های درسی و فعالیت جانبی مرتبط را تجربه کنند. در نهایت همه کوشش و دستاورد های دانشجو در طول نیم سال را به عنوان ارزیابی ترکیبی در نظر بگیریم و نمره ای که واقعی تر است را برای دانشجویان ثبت کنیم. در این موارد هدف این است که فقط یک شیوه سنجش آموخته های دانشجویان، مورد استفاده نباشد، بلکه از ترکیبی از آن ها استفاده کنیم. به این ترتیب روش ترکیبی، روش جدیدی نیست.

وی گفت: این که ما در ترم جاری بر روش ارزیابی و نمره دهی ترکیبی تاکید کردیم، با هدف تاکید بر ارزشیابی مستمر دانشجویان بوده است. با توجه به اینکه کلاس های آموزش الکترونیکی و غیرحضوری از اوایل اسفند ماه 98 شروع شده است، تاکید کرده ایم که استادان می توانند در فرایند آموزش به ارزشیابی دانشجویان بپردازند؛ چرا که به احتمال زیاد در نیم سال جاری یا امتحانات خاتمه ترم به شیوه حضوری وجود ندارد یا اجرای این نوع امتحانات سختی هایی خواهد داشت که دانشگاه ها به آن توجه دارند. از آنجا که ممکن است نوع ارزشیابی یک جلسه ای و به صورت مجازی آفت های زیادی داشته باشد، توصیه شده است که استادان، روش ارزشیابی ترکیبی و مستمر را از ابتدای نیم سال مد نظر قرار دهند. شاخص های این ارزشیابی متعدد است و می تواند شامل حضور دانشجو در کلاس های مجازی، شرکت در فعالیت ها، انجام کامل و به موقع تکالیف و مسئولیت پذیری در قبال درس و همکلاسی ها باشد.

ثبت دروس پاس شده و پاس نشده در کارنامه

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم تاکید کرد: بعضی از دانشگاه ها از جمله دانشگاه های دنیا نیز این اجازه را داده اند که مقیاس ارزشیابی درس، به صورت پاس شده یا پاس نشده باشد؛ یعنی مقیاس صفر تا 20 به دو شرایط گذرانده شده و گذرانده نشده تبدیل شود. اگر چه این امر ممکن است مورد اعتراض بعضی و مورد استقبال بعضی دیگر از دانشجویان واقع شود؛ اما روشی است که به عنوان روش مرسوم در بعضی از دانشگاه های تراز دنیای انجام می شود.

وی ادامه داد: برای مثال در این روش، استاد به جای دادن نمره زیر 10 برای دانشجویان کارشناسی، او را در شرایط پاس نشده یا نگذارنده قرار می دهد تا دانشجو بعدا ملزم به انتخاب دوباره درس باشد. در وضع مقابل، دانشجو در مورد دروسی که به عنوان پاس شده در کارنامه ثبت می شود، نیازی به انتخاب دوباره آن در ترم های بعدی ندارد و طبیعتاً، چون نمره ای وجود ندارد، در معدل کل وی هم اثر نمی گذارد.

الزام اساتید به تبعیت از تصمیمات آموزشی دانشگاه ها

آهنچیان همچنین به نحوه ارزشیابی وزارت علوم از عملکرد استادان دانشگاه ها برای ارائه آموزش های مجازی اشاره کرد و گفت: استادان دانشگاه ها به نوعی در مجموعه استخدامی دولت محسوب می شوند. به همین جهت موظف هستند تصمیماتی که به صلاح کشور، مردم و دانشجویان است را بپذیرند و انجام دهند. اگر استادی مایل نیست دروس آموزشی را به صورت مجازی تدریس کند، باید با دلایل منطقی به دانشگاه اعلام کند که آموزش های خود را به این شیوه ارائه نمی دهد. در این صورت دانشگاه نیز شرایط درس و تکلیف استاد را روشن خواهد کرد.

وی گفت: نمی توان این را بگوییم که ممکن است استادان در ارائه آموزش مجازی، برخورد شخصی و سلیقه ای با دانشجویان داشته باشند. چرا که این احتمال در آموزش های حضوری نیز وجود دارد. نظارت بر نحوه عملکرد استادان در دانشگاه ها بر عهده دفاتر نظارت و در ستاد وزارت علوم مسئولیت مستقیم با مرکز نظارت و ارزیابی است.

پیش بینی شرایط آموزش در ترم آینده

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم به پیش بینی از آینده و شرایط آموزش های دانشگاه ها برای ترم آینده پرداخت و گفت: مسئولان مرتبط در وزارت علوم در تمام مدت تعطیلات نوروز درگیر هماهنگ کردن امور مربوط به آموزش دانشگاه ها بودند و با همراهی تحسین برانگیز دانشگاه ها، آموزش حتی در تعطیلات نیز متوقف نشد. استادان از نوروز و همه زمان های ایجاد شده به عنوان فرصت استفاده کردند؛ تولید محتوا داشتند و خود را برای تدریس مجازی آماده کردند تا آموزش تعطیل نشود. در واقع همه بدون تعطیلی کار کردیم و در حال حاضر نیز بدون تعطیلی خودمان را برای ایام تابستان آماده می کنیم تا بتوانیم در یک حالت آماده باش برای حفظ و استمرار آموزش عالی در کشور قرار بگیریم.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم خاطر نشان کرد: امیدواریم مشکل کرونا ویروس حل شود، اما اگر شرایط فعلی ادامه یابد و حتی در فصل پاییز کشور را در شرایط فوق العاده قرار دهد، از شرایط دانشگاه ها غافل نیستیم و برای سال تحصیلی آینده نیز برنامه ریزی داریم؛ ضمن اینکه می کوشیم نقص های فعلی آموزش مجازی را رفع کنیم، آماده ادامه آموزش های مجازی در سطحی با کیفیت بسیار بالاتر نیز هستیم. احیانا اگر ستاد ملی مقابله با کرونا تشخیص داد که در مهر ماه 1399 هم روش غیرحضوری ادامه داشته باشد و دانشگا ها به لحاظ آموزش حضوری تعطیل شوند، می توانیم آموزش ها را با کیفیت بهتر از نیم سال فعلی ارائه دهیم.