نقش تغذیه در پیشگیری از عفونت های بیمارستانی - وبلاگ نام تو

به گزارش وبلاگ نام تو، عفونت های بیمارستانی به عفونت هایی گفته میگردد که افراد بستری در ایام اقامت خود در بیمارستان به آن مبتلا می شوند و علایم آن در بیمارستان و یا پس از مرخص شدن از بیمارستان آشکار می گردد. این نوع عفونت ها نه فقط به بیماران بلکه به هر فردی که با بیماران تماس دارد (نظیر کارمندان، عیادت کنندگان، کارگران و غیره) انتقال می یابند و

نقش تغذیه در پیشگیری از عفونت های بیمارستانی

عفونت های بیمارستانی به عفونت هایی گفته میشود که افراد بستری در ایام اقامت خود در بیمارستان به آن مبتلا می شوند و علایم آن در بیمارستان و یا پس از مرخص شدن از بیمارستان آشکار می شود. این نوع عفونت ها نه فقط به بیماران بلکه به هر فردی که با بیماران تماس دارد (نظیر کارمندان، عیادت کنندگان، کارگران و غیره) انتقال می یابند و خطری برای انتشار عفونت در جامعه هستند، زیرا گاهی علایم و نشانه های بیماری در هنگام مرخص شدن بیمار بروز نمی کند و برخی از این بیماران، پاتوژن های بیماری زا را با خود دارند و به این ترتیب، موجب بروز بیماری عفونی در جامعه می شوند.

به طور کلی، شیوع عفونت های بیمارستانی به شدت بیماری های زمینه ای در فرد هم بستگی دارد، به طوری که بیمارانی که دفاع طبیعی بدن آنها مختل شده است، بیشتر در معرض خطر هستند. برعکس، بیمارانی که در هنگام پذیرش به بیمارستان، شدت بیماری کمتری دارند، شانس کمتری برای ابتلا به عفونت بیمارستانی دارند.

افراد بستری شده در بیمارستان، استعداد زیادی برای ابتلا به عفونت دارند و تا به امروز امکان آن وجود نداشته است که بیماران را بتوان بر علیه عفونت های بیمارستانی ایمن کرد. به طور کلی، تعداد زیادی از بیماران ضعیف مبتلا به عفونت، به علت داشتن مقاومت کم، نسبت به سایر عفونت ها هم آسیب پذیر می باشند.

عوامل مستعد کننده عفونت های بیمارستانی، شامل سن (خیلی جوان یا خیلی پیر)، عوامل آناتومیک، جراحی، سوختگی، وجود اجسام خارجی مانند کاتتر، عوامل متابولیکی مانند دیابت و بیماری هایی چون سوء تغذیه و اختلال در سنتز ایمونوگلوبولین می باشند.

اقدامات اصولی که برای کنترل عفونت های بیمارستانی و جلوگیری از انتشار آنها در بیمارستان ها به کار می فرایند، شامل جداسازی از آلودگی، استفاده از مواد ضدعفونی کننده، استریل کردن، ایزوله کردن بیماران و استفاده از آنتی بیوتیک می باشد.

در میان استراتژی های به کار رفته در جلوگیری از بروز عفونت های بیمارستانی و یا درمان این موارد، مطلبی که به آن کمتر پرداخته شده، افزایش سطح ایمنی و مقاومت بدن بیماران با اصلاح الگوی تغذیه استفاده از مکمل های تغذیه ای مناسب می باشد.

در سال های اخیر و با پیشرفت علم تغذیه، تلاش های فراوانی در جهت اصلاح الگوی تغذیه عموم مردم و به ویژه بیماران اجرا شده و ثابت شده که با تغذیه مناسب، بسیاری از بیماری ها قابل کنترل و درمان می باشند.

در این راستا نشان داده شده است که سوء تغذیه به طور غیر وابسته و مستقلی مسؤول افزایش مرگ و میرهای بیمارستانی ناشی از مواردی چون عفونت، زخم های فشاری و تاخیر در بهبود زخم می باشد و تمامی این موارد باعث افزایش طول مدت بستری شدن بیماران و مقدار مرگ و میر می گردند.

تغذیه وعفونت، بسیار با هم تداخل دارند. مطالعات متعددی هم تاییدکننده این مورد می باشند که بروز عفونت و مخصوصا عفونت های بیمارستانی، از مسائل ناشی از سوء تغذیه می باشد.

از ریسک فاکتورهای عفونت های بیمارستانی، سوء تغذیه، دیابت و چاقی است که به ترتیب به آنالیز آنها می پردازیم:

1- سوء تغذیه:

ارتباط قابل ملاحظه ای بین شرایط تغذیه ای بیماران و شیوع عفونت های بیمارستانی وجود دارد. شرایط تغذیه ای و سوء تغذیه بیماران از طریق متغیرهای گوناگونی از جمله ارزیابی مقدار غذای مصرف شده، وزن بدن، مقدار کاهش وزن، داده های آنتروپومتریک، پروتئین های کبدی و آنالیز توده بدنی ارزیابی می شود.

سن بالای 60 سال، بستری بودن بیش از 15 روز در بیمارستان، وجود عفونت و سرطان، از ریسک فاکتورهای ابتلا به سوء تغذیه می باشند. شیوع عفونت در بخش های آی . سی . یو، نشان دهنده اهمیت این مسأله در این بیماران می باشد. بیشتر بیماران بستری در آی .سی . یو، دچار سودء تغذیه مخفی می باشند که این امر می تواند مدت حضور آنها را در آی . سی . یو طولانی تر نماید.

افزایش سن در ارتباط با افزایش خطر کمبودهای تغذیه ای و تغییر سیستم ایمنی می باشد. کمبودهای تغذیه ای باعث بدی عملکرد سیستم ایمنی می گردند. استفاده از مکمل های تغذیه ای، باعث افزایش ذخایر و جبران کمبودهای مواد مغذی بدن و افزایش ظرفیت ایمنی بدن می شود. برخی از مکمل های تغذیه ای باعث کاهش نامنظمی های سیستم ایمنی ناشی از استرس های وارده به بدن می گردند. این مکمل ها دارای ویتامین، املاح و آنتی اکسیدان هایی چون ویتامین های E,C و بتا ـ کاروتن و سلنیوم، روی، فروکتوز، اولیگو ساکاریدها و اسیدهای چرب با زنجیره میانه و روغن کانولا می باشند.

شناسایی زود هنگام سوء تغذیه به نام یک نشانگر مستقل و ریسک فاکتور در بروز عفونت و همچنین انجام غربالگری و تشخیص به موقع بیماران در معرض خطر، راهی مناسب برای کاهش شیوع زیاد عفونت های بیمارستانی می باشد.

2- دیابت :

دیابت، دومین ریسک فاکتور بروز عفونت های بیمارستانی مخصوصا در افراد کاندید جراحی می باشد. افزایش قند خون در دوره قبل از عمل، یک نشانگر دگرگونی مزمن متابولیکی است و یک فاکتور وابسته در افزایش خطر عفونت می باشد.

وجود سابقه دیابت باعث افزایش خطر بروز عفونت بعد از جراحی به مقدار 2/7 برابر می شود، زیرا فاگوسیتوز و باکتری کشی لکوسیت ها در افراد دیابتی کاهش می یابد. گاهی اوقات این عملکرد سلولی با تزریق انسولین بهبود می یابد، بنابراین کنترل قند خون در دوران قبل ازعمل باعث کاهش خطر عفونت محل جراحی در افراد دیابتی می شود.

3- چاقی:

طبقه بندی افراد چاق براساس وزن بدن و شاخص توده بدنی یا BMI می باشد که به صورت وزن (KG) تقسیم بر مجذور قد مقدار گیری می شود و BMI بالاتر از 25 نشانگر چاقی می باشد. چاقی از ریسک فاکتورهای بسیاری از بیماری های مزمن از جمله بیماری های قلبی ـ عروقی و سایر بیماری های حتی عفونت می باشد که ممکن است باعث افزایش مرگ و میر شود. مکانیسم های فراوانی باعث مستعد شدن فرد چاق نسبت به عفونت های بیمارستانی و یا سایر عفونت ها می شود و ارتباط مستقیمی بین BMI بالا و عفونت های محل جراحی مشاهده شده است.

بافت چربی به طور فعالی در واکنش های التهابی و ایمنی نقش دارد و باعث تولید و آزاد شدن فاکتورهای پیش التهابی و ضدالتهابی می شود. در این میان، هورمون لپتین بسیار موثر است و کمبود ژنتیکی آن در انسان باعث افزایش مرگ و میر در اثر بروز عفونت می شود. چاقی باعث کمبود لپتین و مقاومت نسبت به آن می شود و برعکس هم همین طور، کمبود لپتین و مقاومت نسبت به آن باعث بروز چاقی می شود. از آنجایی که در افراد چاق، سطح لپتین خون پایین است، مقدار بروز عفونت در آنها بالاتر است. لپتین از طرفی باعث تنظیم هموستازی انرژی از طریق جلوگیری از دریافت زیاد غذا و افزایش مصرف انرژی در بدن می شود و از طرف دیگر باعث تعدیل سیستم واکنش ایمنی از طریق تاثیر بر تیموس و محافظت تیموسیت ها در برابر آپوپتوزیز، تنظیم تعداد و فعالیت سلول های تی، جلوگیری از تولید اینترلوکین ها، تاثیر بر ماکروفاژها و تعدیل فاگوسیتوز و تولید سیتوکین ها و... می شود.

از دیگر عوامل مستعد کننده افراد چاق نسبت به عفونت:

* کاهش سطح گلوتامین و آرژنین.

* مشکل بودن انجام فعالیت هایی چون استحمام و فعالیت بدنی.

* افزایش عفونت محل جراحی به دلایل طولانی شدن زمان عمل، Retraction و عدم تعادل هموستاتیک.

* کاهش اکسیژناسیون بافت زیرپوستی و مستعد شدن زخم ها در برابر عفونت.

* تاثیر چاقی بر مکانیک شش ها و کاهش ظرفیت ورزش و افزایش مقاومت راه های تنفسی و افزایش کار تنفسی که بر عملکرد ماهیچه های تنفسی اثر دارد و خطر پنومونی ناشی از آسپیراسیون را در این افراد بالا می برد.

* کم بودن HDL - کلسترول و وجود بیماری های ریوی باعث افزایش خطر عفونت دستگاه تنفس می شود. بدی عملکرد سیستم ایمنی در افراد چاق، مهم ترین عامل بیشتر بودن عفونت در افراد چاق است.

اثر برخی فاکتورهای تغذیه ای در افزایش قوای ایمنی

امگا ـ3:

ثابت شده است که اسیدهای چرب امگا-3 و اسیدهای چرب ضروری نقش محافظی در سیستم ایمنی دارند و باعث ایجاد اثرات ضدالتهابی مخصوصا کاهش نوتروفیل ها، کاهش تولید سوپراکسیدها و کاهش تولید سیتوکین های پیش التهابی می گردند. از طرفی کاهش دریافت اسیدهای چرب ضروری مانند اسید لینولئیک و آلفا لینولئیک اسید باعث کاهش وزن تیموس و طحال و توقف واکنشهای ایمنی سلولی و تولید آنتی بادی ها می شود. مکانیسم هایی که اسیدهای چرب از طریق آنها باعث تغییر سیستم ایمنی و پاسخ های التهابی می گردند، به شرح زیر می باشند: تغییر در ساختمان و ترکیب غشا، تغییر در عملکرد غشا و سیگنال ها و تغییر در بیان ژنی سلولی. مصرف 2 گرم در روز اسیدهای چرب ضروری بدون هیچ عارضه ای باعث تقویت سیستم ایمنی می شود.

آرژنین:

آرژنین، یک اسیدآمینه نیمه ضروری در پستانداران می باشد و اگر دریافت رژیمی آن کافی نباشد، در شرایط استرس، تراما و Sepsis، به یک اسید آمینه ضروری تبدیل می شود. این اسید آمینه نقش مهمی در بسیاری از فرآیندهای متابولیکی بدن (از سنتز پروتئین تا ذخیره انرژی) دارد. در طی 15 سال اخیر، نقش آن در سیستم ایمنی به اثبات رسیده است. آرژنین برای رشد طبیعی و تکثیر لنفوسیت ها مورد نظر می باشد و در شرایط کمبود آرژنین، کاهش واکنش های میتوژنی مشاهده شده است. این اسید آمینه بر فعالیت سلول های T اثر گذار است و باعث افزایش میوژنز آنها می شود. همین طور باعث افزایش ماکروفاژها و افزایش سیتوتوکسیسیتی سلول های کشنده طبیعی می شود. استفاده از مکمل های غنی شده با دی پپتید آلانین ـ گلوتامین، باعث کاهش مقدار عفونت و بهبود تحمل متابولیکی می شود.

روی :

عنصر روی نقش مهمی در سیستم ایمنی (از پوست گرفته تا تنظیم عملکرد لنفوسیت ها)، نوتروفیل ها و سلول های کشنده طبیعی دارد و کمبود آن باعث افزایش حساسیت فرد در برابر پاتوژن های گوناگون می شود. کمبود روی باعث تخریب سلول های اپیدرمی، ضایعات پوستی و همچنین کاهش غلظت لنفوسیت ها و کاهش عملکرد لنفوسیت های B و T می شود. روی یک تعدیل کننده قوی مقاومت بدن نسبت به عفونت می باشد و استفاده از مکمل روی باعث کاهش شیوع عفونت ها و به ویژه عفونت های تنفسی می شود.

گلوتامین:

گلوتامین، فراوان ترین اسید آمینه آزاد در بدن و تعدیل کننده مهم بسیاری از فرآیندهای متابولیکی بدن است. در انسان سالم، این اسید آمینه یک اسید آمینه ضروری به حساب نمی آید، ولی در شرایط استرس مقدار نیاز به آن بالا می رود. گلوتامین مهم ترین منبع سوختی برای آنتروسیت ها، ماکروفاژها، لنفوسیت ها و سایر سلول های سیستم ایمنی می باشد. گلوتامین در محلول ها ناپایدار است و سریعا به ترکیبات حلقوی چون پیروگلوتامیک اسید و آمونیاک تبدیل می شود، بنابراین باید از آن به شکل دی پپتید در مکمل ها استفاده شود. افزایش استفاده از گلوتامین در افرادی که به صورت مزمن بیمار بوده اند، مشاهده می شود و کمبود آن باعث تخریب سیستم ایمنی و افزایش مقدار عفونت می شود. افزودن گلوتامین به تغذیه انترال و وریدی بیماران، باعث بهبود عملکرد T-cells و افزایش قدرت باکتری کشی نوتروفیل ها می شود. یک مطالعه نشان داد که افزودن گلوتامین به مایع وریدی تغذیه بیماران، باعث افزایش حیات بعد از 6 ماه (از 23 درصد به 57 درصد) و کاهش مدت زمان ماندن در آی. سی. یو شده است و مصرف 30 گرم از آن در روز، برای بیماران دچار عفونت شدید و پنومونی و عفونت خون توصیه می شود.

نتیجه گیری:

با توجه به نقش ثابت شده تغذیه در کاهش مقدار عفونت های بیمارستانی، راهکارهایی بدین شرح ارائه می شود: شناسایی بیماران دچار سوء تغذیه و سعی در جهت جبران کمبودهای تغذیه ای قبل از انجام فرآیندهای درمانی و بعد از آن، کنترل قند خون بیماران دیابتی، کاهش وزن بیماران چاق، استفاده از مکمل های غذایی همچون IMPACT و immun-Aid جهت تقویت سیستم ایمنی بیماران، چرا که بسیاری از تحقیقات نتایج مطلوبی از مصرف اینگونه مکمل ها در کاهش عفونت های بیمارستانی نام کرده اند.

افزودن برخی مواد مغذی به تغذیه این افراد که دارای اثرات ایمونولوژیکی می باشند، مانند آرژنین، گلوتامین، نوکلئوتیدها و اسیدهای چرب امگاـ3 که نقش مهمی در تنظیم فعالیت های سیستم ایمنی دارند و افزایش دهنده قوای ایمنی می باشند.

استفاده از گاواژ پر پروتئین غنی شده با آرژنین، آنتی اکسیدان ها و فیبر باعث کاهش عفونت های ناشی از کاتتر نسبت به گاواژهای پر پروتئین معمولی در بیماران بستری در ICU شده است.

همچنین استفاده از فرمولاهای تقویت کننده سیستم ایمنی که حاوی آرژنین، m-RNA و امگا-3 هستند، باعث کاهش مرگ و میر بیماران سپتیک بستری در ICU شده است.

منبع:نشریه دنیای تغذیه، شماره 91.

/ج

منبع: راسخون